Türkiye basınında ‘İliştirilmiş Gazetecilik’ olgusu

Toplumun çapraz okumaya ve sorgulama yeteneğini geliştirmeye sıfır katkı sunan bir medya yapılanması var. Siyaset ve sermaye çevrelerine yedeklenen taraflı ve bağımlı habercilik, gerçeklerin manipule edilmesinde başat rolü oynuyor. Toplumda birbirini anlamayan, "öteki" olarak kodlanan kesimlerin düşüncelerine, duygularına kulak vermeyen bir kutuplaşma hakim.

"Türkiye basının en büyük problemi artık mesafe olgusuna zerre kadar özen göstermemesidir. Durum hem siyasi iktidara yakın olan 'yandaş' medya için hem de kendini 'muhalif' olarak nitelendiren medya için aynıdır. Bunu anlamak için seçilen ekran yüzlerine, davet edilen konuklara ve çalıştırılan ekiplerin niteliğine bakmak yeterlidir. Her iki kanat da oluşturduğu yankı odaları ve filtre balonları içerisine hapsolmuş ve kendisine göre 'öteki' olarak gördüğü tarafın ortaya koyduğu argümanlara dair gözlerini ve kulaklarını kapatmış durumda." [politikyol.com]

Görüntülü/basılı medyada ve dijital platform haberciliğinde çıtayı yükseltmek için mesleğin eğitimini almış, sözünü mümkün mertebe tarafsız kullanan, habercilikte kamu yararını gözeten gazetecilere ihtiyaç var. Toplumun doğru habere ulaşması ve bağımsız gazeteciliğin gelişip serpilmesi için gazeteciyi ve gazetecilik mesleğini koruyan, desteklen hukuki alt yapıların da güçlendirilmesi gerekiyor. 

Dijital dönüşümde gazetecilik etik değerlerinin ve habercilik kurallarının hiç olmadığı kadar önem taşıdığını düşünüyorum. Habercilik alanında yapay zekanın yapamayacağı işler hep olacak. Ancak her halükarda en büyük mesele, gerçeği istedikleri gibi eğip bükmek isteyen sermaye ve siyaset çevrelerine bağımlı olmakla alakalı. Reklam sopasıyla bağımsız haberciliği hiçbir ülke başaramaz. Bunu aşabilmek de bir ideal olarak ancak mevcut kapitalist sistemin değiştirilmesiyle mümkün.

"Türkiye'de gazetecilik kamu yararına risk almaktır."

Evrensel'den Ceren Sözeri bu konudaki görüşlerini şöyle dile getiriyor: "... gazeteci eğer kamu yararı söz konusuysa kendisine dava açılması riskini de göze alabilir. Türkiye gazetecilikte o kadar geriye gitti ki, kimi gazeteciler bile bunu eleştiri konusu yapabiliyor."

Habercilikte sansasyon yaratan haberler ve bu haberlere yönelen yargı baskıları karşısında kamu yararının tartışmaya açılmasının dahi gazetecilik mesleği açısından bir ilerleme olduğunu düşünüyorum. Hiç olmazsa herkes bir haberin gerçekten mesleğin etik kurallarına uyup uymadığını konuştu. Bu da bir gelişmedir. 

Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’nde mesleki etik kuralları şu şekilde ifade edilmiştir:

“Gazeteci; basın özgürlüğünü, halkın doğru haber alma, bilgi edinme hakkı adına dürüstçe kullanır. Bu amaçla her türlü sansür ve oto sansürle mücadele eder. Gazeteci, önce halka ve gerçeğe karşı sorumludur. Bu sorumluluk kamu otoriteleri ve işverenine olan sorumluluklarından önce gelir. Bilgi ve haber ile özgür düşünce, herhangi bir ticari mal ve hizmetten farklı olarak toplumsal nitelik taşır. Gazeteci, ilettiği haber ve bilginin sorumluluğunu üstlenir. Gazetecinin özgürlüğünün içeriğini ve sınırlarını, öncelikle sorumlulukları ile meslek ilkeleri belirler. Gazeteci; başta barış, demokrasi, hukukun üstünlüğü laiklik ve insan hakları olmak üzere; insanlığın evrensel değerlerini, çok sesliliği, farklılıklara saygıyı savunur. Gazeteci; milliyet, ırk, etnisite, cinsiyet, cinsel kimlik, cinsel yönelim, dil, din, mezhep, inanç, inançsızlık, sınıf, dünya görüşü ayrımcılığı yapmadan tüm uluslar, halklar ve bireylerin haklarını tanır, saygı gösterir. Gazeteci; insanlar, uluslar ve topluluklar arasında nefreti, düşmanlığı körükleyici yayından kaçınır. Gazeteci; bireylerin, toplulukların ve ulusların kültürel değerlerini, inançlarını veya inançsızlığını saldırı konusu haline getiremez, küçümseyemez, alay edemez. Gazeteci; şiddeti haklı gösterici, özendirici ve savaşı kışkırtıcı yayın yapamaz.”